Bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai? Giành quyền nuôi con như thế nào?

Khi sắp ly hôn, các cặp vợ chồng có con chung thường gặp nhiều khó khăn trong việc giành quyền nuôi con. Nhiều người cho rằng, sau khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống cùng mẹ vì người mẹ luôn yêu thương con hết mực. Người khác lại nghĩ rằng bố sẽ là người chăm sóc và đảm bảo cuộc sống ổn định cho con hơn. Vậy rốt cuộc, khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai?

Tham khảo những thông tin được tổng hợp trong bài viết dưới đây của Hello Bacsi để có được câu trả lời cho vấn đề “bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai” hay “bố mẹ ly hôn con theo ai”, đồng thời biết được những quy định của pháp luật về những trường hợp có thể giành quyền nuôi con, và những trường hợp bị tước quyền chăm sóc con trực tiếp.

I. Cha mẹ ly hôn, con sống với ai?

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, để quyết định xem khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai, cần dựa trên yếu tố đầu tiên là độ tuổi của trẻ.

1. Bố mẹ ly hôn, trẻ dưới 3 tuổi nên sống với ai?

Do đó, câu trả lời cho câu hỏi bố mẹ ly hôn con theo ai, trong trường hợp này là trẻ dưới 3 tuổi sẽ được người mẹ nuôi dưỡng sau khi bố và mẹ ly hôn. Điều này phản ánh những cân nhắc sâu xa của pháp luật nước ta về nhu cầu phát triển toàn diện cả về mặt thể chất lẫn tinh thần của trẻ nhỏ. Thông thường, trẻ em trong độ tuổi này rất cần tình yêu thương của mẹ. Và người mẹ được cho là có khả năng chăm sóc trẻ nhỏ tốt hơn so với người cha.

Mặc dù vậy, cũng dựa trên quy định này, ta có thể thấy, không phải mọi trường hợp người mẹ sẽ được ưu tiên quyền nuôi con. Theo đó, hai trường hợp mà quyền nuôi con không thuộc về người mẹ bao gồm:

• Người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
• Cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.

Lúc này, người bố có thể giành quyền nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con nhỏ.

2. Bố mẹ ly hôn, trẻ trên 3 tuổi nên sống với ai?

Bố mẹ ly hôn con trên 3 tuổi  theo ai? Câu trả lời sẽ có ngay sau đây! Theo Khoản 2 Điều 81 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014: “2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.”

Quy định này ưu tiên thỏa thuận nuôi con giữa người bố và người mẹ khi ly hôn. Tòa án sẽ công nhận sự thỏa thuận này. Tuy nhiên, nếu hai bên không thể tự thỏa thuận, cần căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của trẻ để quyết định xem khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai. Cụ thể:

• Đối với trẻ từ 3 –7 tuổi: Quyền nuôi con sẽ do tòa án quyết định dựa trên những lợi ích về mọi mặt của bé. Người bố và người mẹ cần chứng minh khả năng bản thân có thể mang lại cuộc sống tốt hơn cho trẻ để giành được quyền nuôi dạy con.
• Đối với trẻ từ 7 tuổi trở lên: Tòa án sẽ căn cứ vào nguyện vọng của con để phân xử. Nếu người con mong muốn sống cùng bố hoặc mẹ thì đều cần có văn bản xác nhận.

II. Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau khi đã ly hôn

Ngoài việc quan tâm đến vấn đề “khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai?” thì còn phải chú ý đến quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau khi đã ly hôn. Theo Khoản 1 Điều 81 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014: “1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.” 

Quy định này nhắc nhở các bậc phụ huynh rằng, dù tình nghĩa vợ chồng đã hết nhưng mối quan hệ và trách nhiệm với con vẫn còn. Vì vậy, cả bố và mẹ cần phải đảm bảo thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ chăm sóc con sau ly hôn.

1. Quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi dưỡng con

Người giành được quyền nuôi con có trách nhiệm thực hiện những nghĩa vụ chăm sóc và giáo dục con như trước khi ly hôn, đồng thời vẫn giữ được quyền nuôi dạy con như trước đây. Cụ thể, những quyền và nghĩa vụ của người trực tiếp nuôi dưỡng con đã được quy định trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, bao gồm một số điều sau:

• Nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng (Điều 71)
• Nghĩa vụ và quyền giáo dục con (Điều 72)
• Đại diện cho con (Điều 73)
• Bồi thường thiệt hại do con gây ra (Điều 74)
• Quản lý, định đoạt tài sản riêng của con (Điều 76, 77)

2. Quyền và nghĩa vụ của người không trực tiếp nuôi dưỡng, giáo dục con

Mặc dù không được trực tiếp chung sống và nuôi dạy con hằng ngày, nhưng người không giành được quyền nuôi con sau khi ly hôn vẫn có những quyền và nghĩa vụ riêng đối với con mình. Những điều này đã được quy định tại Điều 82 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014:

• Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
• Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
• Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

Những quy định này được lập ra để đảm bảo quyền lợi được nuôi dưỡng đầy đủ của con, đồng thời bảo vệ quyền lợi cho người không trực tiếp chăm sóc trẻ. Tuy nhiên, điều luật này cũng nhấn mạnh, nếu “cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.” 

III. Cha mẹ có thể giành hay bị tước quyền nuôi con trong trường hợp nào? 

Mặc dù Tòa án là đối tượng trực tiếp phân xử và kết luận xem sau khi bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai, nhưng các bậc phụ huynh đều có thể tự giành lấy quyền nuôi con cho mình. Ngược lại, cũng cần lưu ý một số trường hợp đấng sinh thành có thể bị tước bỏ quyền nuôi con.

1. Trường hợp có thể giành quyền nuôi con 

Nếu như vợ chồng không thể thỏa thuận người sẽ trực tiếp chăm sóc con sau khi ly hôn, Tòa án sẽ can thiệp và đưa ra quyết định dựa vào nhiều yếu tố. Trong đó, yếu tố tiên quyết là bảo vệ quyền và lợi ích cao nhất cho người con. Lúc này, để giành được quyền nuôi con, phụ huynh cần chứng minh được khả năng mang lại cho trẻ cuộc sống tốt hơn so với đối phương về mọi mặt, bao gồm cả kinh tế, tinh thần và giáo dục. Cụ thể, một số thông tin sau cần được xác thực và cung cấp đầy đủ bằng chứng cho Tòa án để được xem xét quyền được nuôi con:

• Thu nhập hàng tháng: Để có được lợi thế nuôi con về mặt kinh tế, bố mẹ cần phải chứng minh mình có nguồn thu nhập ổn định và mức thu nhập này phải đảm bảo được nhu cầu tối thiểu cho con về ăn, ở, học tập…
• Chỗ ở ổn định
• Môi trường sống: Bố và mẹ cần trả lời được câu hỏi, sau khi ly hôn, trẻ sẽ ở đâu và môi trường sống tại địa điểm đó như thế nào? Nơi đó có những tiện nghi gì cho việc học tập, di chuyển và phát triển của con?
• Yếu tố tinh thần: Bố mẹ cần đảm bảo trẻ được phát triển toàn diện và tích cực về mặt sức khỏe tinh thần.
• Sức khỏe của người trực tiếp nuôi dưỡng: Phụ huynh phải đủ sức khỏe để chăm sóc và nuôi dạy con.
• Đạo đức nhân phẩm của người trực tiếp nuôi dưỡng: Đây là một trong những yếu tố chính quyết định quyền nuôi con của bố mẹ.

Ngoài ra, nếu chứng minh được đối phương không đủ điều kiện về vật chất, thu nhập cũng như tinh thần (ví dụ như ngoại tình, không chăm lo cho con, không tạo được môi trường tốt nhất để nuôi dạy, chăm sóc con…) cũng là một lợi thế trong việc giành quyền nuôi con.

2. Trường hợp bị tước quyền nuôi con 

Bên cạnh những điều mà bố mẹ có thể làm để giành được quyền nuôi con trực tiếp, vẫn có những trường hợp phụ huynh bị tước quyền nuôi con. Khi đó, câu trả lời cho thắc mắc “bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai?” sẽ là người không bị mất quyền nuôi con theo quy định của pháp luật.

Cụ thể, tại Khoản 1 Điều 85 của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 có nêu rõ những trường hợp hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên, bao gồm:

• Người bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
• Người phá tán tài sản của con.
• Người có lối sống đồi trụy.
• Người xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

Những trường hợp kể trên có thể bị tước quyền trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm.

Hy vọng những thông tin trong bài viết trên đã giải đáp cho bạn những thắc mắc xoay quanh vấn đề “bố mẹ ly hôn, trẻ nên sống với ai?”.