Những lưu ý khi chăm sóc mẹ và bé sau sinh mổ

Chăm sóc mẹ sau sinh mổ đúng cách là điều rất quan trọng. Bởi việc này không chỉ giúp mẹ hồi phục sức khỏe nhanh mà còn giúp bé có cơ hội nhận được nguồn sữa chất lượng và sự chăm chút tốt hơn trong những năm tháng đầu đời.

Sau mỗi lần vượt cạn, mẹ luôn cần một khoảng thời gian nhất định để cơ thể hồi phục hoàn toàn. Thông thường đối với mẹ sinh mổ, quá trình này cần khoảng 6 tuần, tuy nhiên tuỳ vào cơ địa và cách chăm sóc mà thời gian có thể khác nhau đôi chút giữa mỗi người [1]. 

Chăm sóc sau sinh mổ: Mẹ cần chú ý cả thể chất và tinh thần

Mang thai và sinh nở sẽ gây ra sự thay đổi lớn bên ngoài lẫn bên trong cơ thể. Vì vậy các mẹ bầu, đặc biệt những mẹ sinh mổ cần lưu ý chăm sóc cả hai phương diện trên để quá trình hồi phục được tốt hơn.

Chăm sóc sức khỏe thể chất 

Mẹ sinh mổ thường được yêu cầu ở lại bệnh viện từ 2-4 ngày sau sinh để theo dõi. Trong thời gian này, mẹ sẽ được các nhân viên y tế chăm sóc vết thương, giúp giảm đau và tập đi lại [1]. Sau khi xuất viện, mẹ sinh mổ sẽ cần chú ý nghỉ ngơi, tịnh dưỡng. Trong thời gian này, mẹ hãy [2], [3]: 

• Cố gắng vận động và thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ mỗi ngày để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. 
• Duy trì chế độ ăn khoa học, giàu dinh dưỡng với các thực phẩm tốt cho sức khỏe như thực phẩm giàu protein, rau củ, trái cây… Ngoài ra, mẹ nên chú ý bổ sung chất lỏng cho cơ thể, đặc biệt là nước. 
• Chú ý theo dõi các biểu hiện của cơ thể. Nếu có các biểu hiện bất thường như chảy máu âm đạo nặng, đau dữ dội, chân bị sưng, vết thương sưng, đau, đỏ thì nên đi khám ngay.
• Tuân thủ theo đúng lịch tái khám sau sinh.
• Tránh thực hiện một số hoạt động như lái xe, tập thể dục mạnh, mang, vác vật gì nặng hơn bé, quan hệ tình dục cho đến khi sẵn sàng (thường là sau khoảng 6 tuần sau sinh).

Chăm sóc sức khỏe tinh thần

Bên cạnh sức khỏe thể chất, mẹ sau sinh mổ cũng cần quan tâm đến sức khỏe tinh thần. Sau sinh, mẹ sinh mổ có nguy cơ gặp phải một số vấn đề về sức khỏe tinh thần như trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn tâm thần sau sinh… [4] Để giảm nguy cơ gặp phải những vấn đề này, mẹ sẽ cần chú ý chăm sóc sức khỏe tinh thần bằng cách thực hiện một số biện pháp như [5]:

• Cố gắng thực hiện mọi thứ thật chậm rãi, tránh việc quá “dồn ép” bản thân phải làm được nhiều việc cùng một lúc
• Uống nhiều nước, ăn uống điều độ và duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng
• Vận động nhẹ nhàng như đi bộ để tăng năng lượng và cải thiện tâm trạng
• Cố gắng chợp mắt hoặc nghỉ ngơi khi bé ngủ.
• Chia sẻ cảm giác của bạn với người thân, bạn bè để nhận được sự hỗ trợ cần thiết
• Viết ra những suy nghĩ hoặc cảm xúc mà bạn đang có 
• Dành thời gian cho bản thân, ngay cả khi đó chỉ là khoảng thời gian ngắn
• Thực hành các kỹ thuật thư giãn đơn giản như hít thở sâu, thiền, yoga…
• Yêu cầu và chấp nhận sự giúp đỡ từ người khác
• Nói không với bất kỳ công việc gia đình nào không quan trọng
• Dành thời gian cho chồng để “hâm nóng” tình cảm
• Tham gia các lớp học nuôi dạy con và tham gia các cộng đồng để kết nối và chia sẻ với những mẹ bỉm khác.

Chăm sóc trẻ sinh mổ: Mẹ cần đặc biệt chú ý điều gì?

Vì quá trình sinh không diễn ra theo tự nhiên nên sức khoẻ của trẻ sinh mổ có chút “thiếu hụt” so với trẻ sinh thường. Thế nhưng, mẹ cũng không nên quá lo lắng vì chế độ chăm sóc và dinh dưỡng sau sinh có thể giúp bé cải thiện vấn đề này [7].

Khi sinh thường, trẻ sẽ được tiếp xúc với hệ vi sinh vật trong cơ thể mẹ thông qua âm đạo. Hệ vi khuẩn có nguồn gốc từ mẹ này đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều hòa các chức năng hoạt động đường ruột, giúp xây dựng hệ tiêu hóa và tăng cường miễn dịch của trẻ trong những năm tháng đầu đời [8]. Trong khi đó, trẻ sinh mổ lại không nhận được sự tiếp xúc trực tiếp này, dẫn đến hệ vi sinh vật đường ruột của trẻ có thể bị xáo trộn đến tận 6 tháng sau sinh. Điều này gây ảnh hưởng không tốt đến hệ tiêu hoá. Trong khi, hệ tiêu miễn dịch cũng có mối liên hệ chặt chẽ với hệ tiêu hóa, vì thế trẻ sinh mổ thường có sức đề kháng yếu và dễ mắc các bệnh truyền nhiễm hơn trẻ sinh thường [8]. 

Bên cạnh đó, một số trẻ sinh mổ còn có khả năng mắc các vấn đề về hô hấp. Vài ngày sau khi sinh, trẻ có thể ho ra đàm nhớt để làm sạch phổi, trong khi tình trạng này sẽ ít gặp đối với trẻ sinh thường do quá trình đi qua ống sinh sản của mẹ đã tạo áp lực lên lồng ngực giúp bé tống sạch mọi thứ từ phổi ra ngoài [9]. Ngoài ra, kết quả của một số nghiên cứu cũng cho thấy trẻ sinh mổ có nguy cơ bị nhiễm trùng đường hô hấp cao hơn 1.3 lần [6].

Để giúp bé sinh mổ khắc phục những vấn đề trên, việc chăm sóc bé sinh mổ đúng cách đóng vai trò rất quan trọng. Đối với bé sinh mổ, mẹ sẽ nên thực hiện tiếp xúc da kề da với bé trong 24 giờ đầu tiên sau sinh để giúp bé giữ ấm cơ thể, cảm thấy gắn kết với mẹ và cho bú dễ dàng hơn. Đồng thời khi tiếp xúc kề da trực tiếp, những lợi khuẩn từ mẹ sẽ còn có thể truyền sang cho con, giúp bé cải thiện hệ vi sinh đường ruột được tốt hơn [10], [11].

Một điều nên lưu ý nữa là nên cho bé bú càng sớm càng tốt, ngay sau khi sinh nếu bạn có thể. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ sơ sinh cần được bú mẹ hoàn toàn trong sáu tháng đầu [12]. Đối với trẻ sinh mổ, điều này lại càng quan trọng hơn vì sữa mẹ sẽ giúp bảo vệ trẻ khỏi sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh trong thời gian hệ miễn dịch còn đang xáo trộn. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trẻ bú mẹ sẽ ít bị mắc các chứng bệnh về đường ruột, hô hấp và viêm tai giữa hơn [14].

Nếu vì một lý do nào đó mà mẹ không thể trực tiếp cho bé bú hoặc mẹ không đủ sữa, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm ra những giải pháp thay thế. Một trong những giải pháp mẹ có thể lựa chọn là nhờ đến sự hỗ trợ của công thức sữa được thiết kế dành riêng cho trẻ có hệ miễn dịch yếu với hàm lượng cao các dưỡng chất như:

• HMO (Human Milk Oligosaccharides): Đại dưỡng chất có hàm lượng lớn thứ 3 trong sữa mẹ, trong đó, có 5 loại HMOs nổi bật nhất là 2′-FL, 3-FL, 6′-SL, LNT, 3′-SL. Nghiên cứu chỉ ra rằng, những loại HMO ngày giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột, đồng thời giúp điều chỉnh phản ứng của tế bào biểu mô ruột, nâng cao hệ thống miễn dịch và chống lại mầm bệnh hiệu quả hơn [13]. Ngoài ra, 2’FL cũng là dưỡng chất được chứng minh lâm sàng giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng hô hấp ở trẻ đến 66% [15], ngăn ngừa mầm bệnh [16]. 
• Nucleotides được chứng minh giúp tăng cường miễn dịch, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy và hỗ trợ tăng sản xuất kháng thể nhiều hơn 86% sau 6 tháng tiêm vaccine (HIB) [17], [18], [19].
• Lợi khuẩn BB-12: Lợi khuẩn được nghiên cứu nhiều nhất về độ hiệu quả, giúp tăng lợi khuẩn và giảm hại khuẩn trong đường ruột [20].  

Nhìn chung, trong quá trình chăm sóc sau sinh mổ, điều quan trọng nhất mẹ cần làm hãy giữ cho mình một tinh thần vui vẻ thoải mái, đồng thời cố gắng ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ. Điều này sẽ không những giúp vết mổ mau lành mà còn giúp mẹ “gọi” sữa về nhanh hơn. Từ đó, giúp con có được nguồn dinh dưỡng tốt nhất trong những năm tháng đầu đời.